Beeline Business қызметкерлерімен сұхбат Марат Әукетаев ТКШ цифрландыру туралы

Цифрландыру туралы сөз болғанда, ол дәл осы салаға әсер етуі мүмкін деп бірден ойлайтындар аз. Алайда, бүгінде біз қазіргі заманғы технологиялар ТКШ-ға да жетті деп айта аламыз. Beeline Business сарапшысы Марат Әукетаев бүгінгі таңда ТКШ саласында енгізіліп жатқан цифрлық шешімдер және Қазақстанда осы саланы цифрландыру жағдайы туралы айтып берді.

BF: ТКШ саласына цифрландыру не үшін қажет?

М: Негізгі себеп – тұтынылатын ресурстарды үнемдеу. Егер Қазақстанда ғана емес, ТМД-да да бар орташа ресми көрсеткіштерді алсақ, онда су шығыны жиі 50 пайызға дейін жетеді. Бұл соңғы тұтынушыға тарату кезінде болады. Егер газ туралы айтатын болсақ, онда 40 пайызға дейін, электр энергиясы бойынша шығындар 15 пайызға дейін. Дәл осы жерде цифрландыру ресурстардың шығындарын оңтайландыруға көмектеседі.

BF: Цифрландыру – бұл жақын арада ТКШ-ны ғана емес, біздің өміріміздің барлық салаларын да қамтитын жаңа тренд деп айтуға бола ма?

М: Цифрландыру бұрын автоматтандыру деп аталды және ол, әсіресе ТКШ саласында бұрыннан бар нәрсе. Егер біз әртүрлі есепке алу нүктелерінен (су тұтыну, электр энергиясы) деректерді беру технологияларына қатысты айтатын болсақ, онда бұл технологиялар, соның ішінде сымсыз ұялы технологиялар бұрыннан қолданылып келген. Біз трансформаторлық қосалқы станциялардан, тораптық объектілерден, газ тарату пункттерінен, суды тұтынуды есепке алудың жалпы үй нүктелерінен және басқа да осыған ұқсас объектілерден деректерді берген SIM-карталар туралы айтып отырмыз.

BF: ТКШ саласында цифрландыру үшін жеткілікті жағдайлар жасалған ба, бұл саланың өзінде ескеру қажет проблемалар бар ма?

М: Әрине, өте терең трансформацияны қажет ететін сұрақтар бар. Біз қазір ерекше ТКШ саласына түсетін «технологиялық тор» туралы айтып отырмыз, және «тор» бұл жаһандық өзгерістерге жасалған алғашқы қадам. Біз бірнеше ондаған жылдар бұрын қалыптасқан және 80 пайызы сол өткен ғасырда орнатылған коммуникациялардан құралған ТКШ жүйесімен жұмыс істеп жатқанымызды ескере отырып, жағдайды жақсарту үшін алғашқы қадамдарды жасай аламыз деп айтуға болады.

Егер датчиктер қолданыстағы жүйеге орнатылса, онда біз әртүрлі тораптардың жұмыс режимдерін басқара аламыз, сондықтан олардың параметрлері маңызды емес. Бұл жерде желілердің қатты тозғаны туралы да айтылып отыр – дәл осы жерде цифрландыру қажет болады, өйткені бұл ресурстардың шығынын бақылауға көмектеседі.

BF: Ақылды есептегіштер мен ақылды есептеу құралдары туралы айтайықшы. Менің түсінуімше, көптеген адамдар оларды қолданып та жүр, солай ма?

М: Жыл сайын есептегіштер «ақылды» болып келеді. Бұл біздің Қазақстанда шамамен 2017 жылдан бастап, алғашқы есептеу құралдары, атап айтқанда деректерді сымсыз беретін ақылды су есептегіштері пайда болған кезден басталды. Егер таяуда ғана мұндай құрылғылардың негізгі міндеті деректерді кәдімгідей жіберу арқылы бақылаушылардың жұмысын автоматтандыру үшін жасалған болса, бүгінгі таңда ақылды есептегіштердің көмегімен басқа мәселелерді шешуге болады. Мысалы, егер тұтынушы алақол болса және ТКШ қызметтеріне ақы төлемесе, онда судың берілуін тоқтату өшіру үшін орынға барудың қажеті жоқ, оны интерфейстегі түймені басып-ақ қашықтан жасауға болады. Мұндай есептегіштер Қазақстанның кейбір өңірлерінде енгізіліп жатыр.

BF: ТКШ-да цифрлық шешімдерді енгізуде қандай да бір қиындықтар бар ма?

М: Кейбір кедергілер бар және біз қазір заңнамалық базаның кемшіліктері туралы айтып отырмыз, олар қазіргі уақытта шешіліп жатыр – барлық мүдделі ұйымдар өз ұсыныстарын енгізуде және менің ойымша, бұл кедергіден жақын арада өтеміз деп ойлаймын. Сонымен бірге кейбір технологиялық шектеулер де бар - ақылды есептегіштер халық үшін толық қолжетімді емес. Әлеуметтік аспект туралы да ұмытпаған жөн, атап айтқанда азаматтардың өздері цифрландыруға дайын емес.

BF: Цифрландыру тұтынушыға және жалпы ТКШ саласына тиімді ме?

М: Цифрландыру бірінші кезекте мемлекетке қажет. Экономика мен табиғи ресурстарды басқару тұрғысынан біз олардың біртіндеп таусылып бара жатқанын түсінген кезде, нәтижесінде оларды үнемді жұмсау қажеттілігі туындайды. Басқаша айтқанда, цифрландыру ресурстарға ұқыпты қарауға және олардың шығынын азайтуға мүмкіндік береді. Егер біз тұтынушы туралы айтатын болсақ, онда бұл ресурстарды үнемдеу үшін одан да тиімді қосымшаларды әзірлеу мақсатында ақпарат жинау және талдау мүмкіндігі.

BF: Қазіргі кезеңде Қазақстанның барлық өңірлерін қамтып, осы цифрлық шешімдерді енгізуге бола ма?

М: Әрине, цифрландыру үлкен қалалар мен облыс орталықтарына қолжетімді, бірақ цифрлық сымсыз байланыс желілері қазіргі уақытта барлық жерде кең таралған. Ұялы байланыс операторлары қамтудың 100 пайызға жақындағанын хабарлайды. Кәдімгі ұялы байланыс желілерін қолдана отырып, датчиктер мен құрылғыларды қоюға болады, олар желілерді,соның ішінде ауылдық жерлерде де бақылауға мүмкіндік беретін. Жалғыз кедергі ресурстық ұйымдар тарапынан шешімдер қабылдау болып отыр.

BF: ТКШ саласында цифрлық шешімдерді енгізу үшін қандай технологиялар қолданылады?

М: Қазақстанда деректерді беру бойынша заттар интернеті саласында ұлттық стандарттар әзірленді, олардың арасында NB-IoT бар. Beeline Business дәл осы технологияны дамытады. Қазір бұл желіде коммерциялық негізде 100 мыңнан астам құрылғы, негізінен газ және су есептегіштері қолданылады.

BF: Сигналмен не болады және есептегіштер жертөлелерде және осындай бөлмелерде орнатылса, деректер жоғалады ма?

М: Ақылды есептегіштер мен датчиктер тіпті төтенше жағдайларда да жұмыс істей алады, бұл жерде тек жоғары температура туралы ғана емес, сонымен қатар суға батыру туралы да айтылып тұр. Басқаша айтқанда, ақылды есептеу құралдары, тіпті су астынан жұмыс істей алады және сигналды шығара алады. Сонымен қатар есепке алу құралдары деректер мұрағатын жинақтайды. Егер сіз деректерді бірден жібере алмасаңыз, онда жақсы сигнал алғаннан кейін ақпарат серверге түседі.

BF: Қазір цифрландыру болашақта экономикаға көмектеседі деп айтып жатыр, шынымен солай ма?

М: Жалпы алғанда солай. Өйткені, бақылай отырып басқару оңайырақ. Бұл жерде біз шығындарды уақытында анықтай аламыз және бұл төтенше жағдайларға (апаттарға және т.б.), сондай-ақ құрылғыларды ұрлау немесе орау кезінде болатын коммерциялық шығындарға байланысты. Осы сәттерді бақылау арқылы осы факторлар мен себептерді жоюға ықпал етуге болады. Мұндай деректердің жинақталуы алдын ала техникалық қызмет көрсету үшін төтенше жағдайларды болжауға, тіпті апаттың қашан болатынын болжауға мүмкіндік береді.

BF: ТКШ саласында қызмет көрсету сапасы қалай өзгереді және осы бағыттың жаһандық өзгерісін болжауға бола ма?

М: Цифрландыру ресурстарды тұтынуды бақылауға, апаттарды болжауға, сондай-ақ көрсетілетін қызметтердің сапасына тікелей әсер ететін өндірістік көрсеткіштерді бақылауға көмектеседі.

BF: ТКШ саласында мекемелерге бармай және бума-бума құжаттарға қол қоймай-ақ «бір рет басу» деңгейінде сервис көрсету мүмкін бе?

М: Мұндай жүйелер қазірдің өзінде енгізіліп жатыр. Бұл әр үйге қызмет көрсету үшін әзірленіп жатқан қолданбалар. Сонымен бірге бүгінде бақылаушылардың қызметін бақылауға арналған шешімдерді әзірлейтін компаниялар да бар.

BF: ТКШ-ны цифрландыру ақылды қала жүйесін құру жолындағы қадам деп атауға бола ма?

М: Әрине, солай. Ақылды ТКШ Smart city тұжырымдамасын дамытудың негізінде жатыр, ол өмірдің әртүрлі салаларын, соның ішінде қауіпсіздік, азаматтармен байланыс, білім беру, денсаулық сақтау және ТКШ-ны қамтиды. ТКШ шеңберіндегі негізгі мақсат – ресурстардың шығындарын азайту.

Біздің сарапшымен болған толық сұхбатты мына сілтеме арқылы тыңдауға болады:

https://podcasters.spotify.com/pod/show/beelinebusiness/episodes/ep-e23hdrk/a-a9phoq3